[سید پیمان شریعت پناهی]

اما اصلا چرا باید به بحث آسمان‌ها بپردازیم؟ خداوند در قرآن چه می‌فرماید؟ خداوند در قرآن چند دلیل در این مورد ذکر می‌کند که این دلایل را به تدریج مطرح خواهیم کرد. اولین موضوع این است که خداوند در قرآن می‌فرماید که «آینده و گذشته را از طریق آسمان و زمین باید بررسی کنید». این دو ماجرا حداقل دو آیة صریح دارد: آیة ۹ سوره سبأ و آیة ۱۰۱ سوره یونس.

خداوند در آیة ۹ سوره سبأ می‌فرماید:

أَ فَلَمْ يَرَوْا إِلي ما بَيْنَ أَيْديهِمْ وَ ما خَلْفَهُمْ مِنَ السَّماءِ وَ اْلأَرْضِ إِنْ نَشَأْ نَخْسِفْ بِهِمُ اْلأَرْضَ أَوْ نُسْقِطْ عَلَيْهِمْ کِسَفًا مِنَ السَّماءِ إِنَّ في ذلِکَ َلآيَةً لِکُلِّ عَبْدٍ مُنيبٍ (سبأ: ۹)

خداوند می‌فرماید که آیا نگاه نمی‌کنند به آن چیزهایی که پیش روی شان است، و آن چیزهایی که پشت سرشان است؟ پس ما باید به مقولات پیش روی‌مان و مقولات پشت سرمان دقت کنیم؛ دقتی تا حد نگاه کردن. اگر گفته می‌شد «أ فلم یتفکروا إلی ما بین أیدیهم و ما خلفهم»؛ می‌گفتیم ما به گذشته و آینده فکر می‌کنیم؛ بلکه همه فکر می‌کنند. اگر گفته می‌شد که «آیا نکته سنجی نمی‌کنند؟»؛ باز می‌گفتیم همة ما نکته سنجی می‌کنیم. نکاتی را از گذشته و نکاتی را درباره آینده به ذهن داریم. اما خداوند می‌فرماید: «أَفَلَمْ يَرَوْا»؛ آیا نگاه نمی‌کنند؟ شما اگر فقط یک صحنه را «ببینید»، حجم زیادی از مطلب در ذهن شما می‌نشیند. ساعت‌ها می‌توانید توصیف کنید. به حسب یک لحظه دیدن، ساعت‌ها می‌توانید توضیح دهید. پس خداوند صحبت از دیدن می‌کند. ما گذشته‌ها را می‌توانیم مثلا از طریق آثار ببینیم؛ اما آینده را چه طور ببینیم؟ خداوند صحبت از دیدن می‌کند!

اما مخاطب در این آیه چه کسانی هستند؟ وقتی کلام را در آیات قبل دنبال می‌کنیم، به آیه ۷ می‌رسیم که صحبت از «الَّذينَ کَفَرُوا» است:

وَ قالَ الَّذينَ کَفَرُوا هَلْ نَدُلُّکُمْ عَلي رَجُلٍ يُنَبِّئُکُمْ إِذا مُزِّقْتُمْ کُلَّ مُمَزَّقٍ إِنَّکُمْ لَفي خَلْقٍ جَديدٍ (سبأ: ۷)

پس صحبت در مورد کفار است! بر اساس این آیه، حتی کفار هم می‌توانند گذشته و آینده را «من السماء و الارض» ببینند! پس اولا مخاطب عموم انسان‌ها هستند؛ حتی کفار. نه اینکه تنها اهل باطن یا راسخون فی العلم، یا علماء امت مخاطب باشند. راه آن قدر باز است که انسان‌های معمولی‌ از طریق آسمان‌ها و زمین بتوانند گذشته‌ها و آینده‌ها را ببینند.

پس اولین نکته‌ای که از آیة ۹ سورة سبأ برداشت شد، این است که راه دیدن برای عموم باز است. این خیلی جالب است. خداوند ساختار عوالم عمقی را با تمام تاریکی که هست، چنان قرار داده که انسان بتواند ببیند. نه فقط الان را ببیند، بلکه گذشته و آینده را ببیند و این خیلی جالب است. حتی خدا این راه را برای کفار هم باز گذاشته است.

[سید پیمان شریعت پناهی]

خدا در ایه 5 سوره سجده میفرماید “یدبر الامر من السماء الی الارض …” یعنی امور را در سیری خداوند از اسمان به زمین تدبیر میکند. امور در اسمان برای ما که در زمینیم اینده است. برای دیدن گذشته باید زمین را جستجو کرد و اموری که قبلا به زمین رسیده اند. شاید در ایه 9 سوره سبا ترتیب اهمیت دارد. یعنی اینده را از اسمان ببینید و گذشته را از زمین.

[سید پیمان شریعت پناهی]

یکی از سوالاتی که ممکن است در مورد این آیه مطرح باشد کاربرد آن است. به راستی تا چه میزان این نگاه به آینده در مورد کفار اتفاق می‌افتد؟ آیا هرگز کاربرد پیدا میکند که کفار بتوانند به آینده نگاه کنند و انذار بگیرند؟ طبق این آیه موضوعاتی از آسمان و زمین که مناسب انذار کفار است به عذابهای آخرالزمانی مربوط میشود. موضوعات عادی در آسمان و زمین خیلی به انذار منجر نمیشود. خصوصا در عصر حاضر که انسان مدعی سلطه به آسمان و زمین از طریق تکنولوژی است. گاها نگاه به آسمان و زمین بیشتر باعث غرور انسان است.
در کمال تعجب نگاهی به فیلمهای هالیوودی تاحدودی کاربرد این آیه را نشان میدهد. بسیاری از فیلمهای هالیوودی با تم آخرالزمان از عذابهایی صحبت میکند که تنها با یک ابر قهرمان قابل دفع کردن است. غربیها، برخی با دیده های خود (مانند نوستراداموس) و برخی با تخیلات خود هر یک به نوعی تصویری از آینده ساخته اند تا دیگران نیز به در مشاهده این تصاویر با آنها سهیم باشند. غربیها به آخرالزمان توجه دارند و برخی از عذابهای آن را تصویر میکنند ولی نتیجه خدایی از آن نمیگیرند.

[سید پیمان شریعت پناهی]

نظر علامه در مورد این ایه:
اين آيه كفار را اندرز مى دهد و تهديد مى كند، و اين عملشان را كه آيات خدا را تكذيب كرده، و رسول خدا (صلى الله عليه و آله و سلم) را استهزا كردند، جرمى بسيار بزرگ دانسته، و ايشان را نسبت به ارتكاب آن جرى و جسور مى خواند.

پس مراد از جمله (ما بين ايديهم و ما خلفهم من السماء و الارض…) اين است كه بفرمايد: آسمان و زمين ايشان را از جلو و عقب احاطه كرده، هر جا كه نظر كنند آسمانى مى بينند، كه بر سرشان سايه افكنده، و زمينى كه روى آن هستند، نه از طرف بالا مى توانند بگريزند، و نه از طرف پايين.

(ان نشا نخسف بهم الارض او نسقط عليهم كسفا من السماء) – يعنى آسمان و زمينى كه از بالا و پايين ايشان را احاطه كرده، با تدبير ما مى گردند، و اداره مى شوند، و منقاد و مسخر ما هستند، اگر ما بخواهيم زمين دهن باز كرده، ايشان را در خود فرو مى برد، و همه آنان را بدين وسيله هلاك مى كنيم، و يا آنكه قطعه اى از آسمان را بر سرشان مى كوبيم، و نابودشان مى سازيم. پس چرا از اين حرفها دست بر نمى دارند؟

(ان فى ذلك لايه لكل عبد منيب ) – يعنى در آنچه گفته شد (از احاطه آسمان و زمين بر انسانها، و اينكه آن دو به تدبير ما اداره مى شوند، و همواره به فرمان مايند، اگر فرمان به زمين دهيم ايشان را در خود فرو مى برد، و اگر به آسمان فرمان دهيم قطعه اى از آن بر سرشان مى افتد، و هلاكشان مى كند) خود آيتى است كه براى هر بنده اى كه بخواهد به خود آيد و به خدايش برگردد بس است، و اگر اين مردم به اينگونه امور بى اعتنايى مى كنند، و بر تكذيب اين آيات جسورانه اقدام مى نمايند، جز بدين جهت نيست كه ايشان مغرور و متكبرند، و روح سركششان اجازه به ايشان نمى دهد كه در برابر خدا تسليم شده، و توبه نموده، به اطاعت او برگردند.

[سید مصطفی]

دلیل نظر علامه (ره) و سایر مفسرین شیعه و سنی در مورد آیه سبأ/9؛ «أَ فَلَمْ يَرَوْا إِلى‏ ما بَيْنَ أَيْديهِمْ وَ ما خَلْفَهُمْ مِنَ السَّماءِ وَ الْأَرْض‏»، این است که بنا بر نظر قدما، عبارت «مِنَ السَّماءِ وَ الْأَرْض»، جار و مجروری متعلق به یک حال بوده (حال محذوف یا به عبارت دیگه حال در تقدیر) و آن حال محذوف، متعلق به «ما» در عبارت «ما بَيْنَ أَيْديهِمْ وَ ما خَلْفَهُمْ» است. اگر بخواهیم با این فرض آیه را ترجمه کنیم، دقیقا همان ترجمه علامه (ره) از آیه می شود؛ چرا که در نظر مفسران و نحویون، «مِنَ السَّماءِ وَ الْأَرْض» در واقع بیانگر جنسیت «ما بَيْنَ أَيْديهِمْ وَ ما خَلْفَهُمْ» است. در نتیجه با فرض علامه و دیگر مفسران ترجمه تحت اللفظی آیه چنین می شود: «آیا نگاه نمی کنند به پیش رو و پشت سرشان (در حالی که از جنس آسمان و زمین هستند)». به خاطر همین مشاهده می کنیم که علامه در ترجمه آیه می گویند که «آسمان و زمين ايشان را از جلو و عقب احاطه كرده».
اما در علم صرف و نحو همیشه «عدم التقدیر اولی من التقدیر» است؛ به عبارت ساده یعنی، تا جایی که می توان بدون در نظر گرفتن عبارات و مقاصد پنهان، از ظاهر متن برداشت کرد، ظاهر اولویت دارد. در علم اصول هم به این اصل، اصل «عدم التقدیر/عدم الإضمار» می گویند که از اصول لفظیه است.
بنابراین راه بهتری برای ترجمه آیه وجود دارد و آن این است که عبارت «مِنَ السَّماءِ وَ الْأَرْض» را جار و مجروری متعلق به فعل «يَرَوْا» در نظر بگیریم؛ همانگونه که نحویّون، عبارت «إِلى‏ ما بَيْنَ أَيْديهِمْ» را، متعلق به فعل «يَرَوْا» دانسته اند. لذا در اینجا عبارت «مِنَ السَّماءِ وَ الْأَرْض» بیانگر نحوه و طریقیت فعل «يَرَوْا» است. با در نظر گرفتن این مطلب، ترجمه آیه خیلی واضح تر و بدون در نظر گرفتن عباراتی در تقدیر خواهد بود که عبارت است از: «آیا به پیش رو و پشت سرشان از طریق آسمان و زمین نگاه نمی کنند؟»

[سید پیمان شریعت پناهی]

ممنون خیلی جالب بود.

[سید پیمان شریعت پناهی]

با توجه به اینکه عبارت مابین ایدیهم و ما خلفهم میتواند نقطه اختلاف باشد برخی نکات دیگر را در ایه بررسی کنیم:
1- طبق ایه انسان باید به برخی موضوعات در اسمان و زمین نگاه کند نه کلا اسمان و زمین.
2- این موضوعات باید سبب ترسیدن کفار از رسیدن عذاب به انها بشود.
3- این عذابها از جنس عذابهای معمول مانند سیل و طوفان و … نیستند از جنس عذابهای اخرالزمانند.
4- این عذابها از طریق اسمان و زمین به کفار میرسند.
5- کفار با این نگاه خواست خدا را مبنی بر امدن عذاب میتوانند متوجه شوند. بنابراین متوجه غیر معمول بودن این عذابها میشوند.
حال سوال این است به چه چیزی در اسمان و زمین باید نگاه کرد؟ برخی خصوصیات جواب:
1- باید ترساننده باشد و بنابراین ارتباط ان با انسانها روشن باشد.
2- باید غیر معمول باشد. مثلا قوانین معمول فیزیک این خاصیت را ندارند. با دانستن قوانین فیزیک خسف نتیجه نمیشود اتفاقا برعکس ایمنی در مقابل خسف نتیجه میشود.
3- باید ارتباط این موضوعات با خدا روشن باشد.

[سید پیمان شریعت پناهی]

اثار باقیمانده عذابهایی که بر اقوام قبل امده یکی از مصادیق این موضوعات هستند که در زمین اند.
اموری که در اسمان هستند و به سمت زمین می ایند مصداق دیگر این موضوعاتند.
عذابهای ناشی از طبیعت که ارتباطشان با خواست الهی روشن است مصداق دیگر هستند.

[سید پیمان شریعت پناهی]

یکی دیگر از مصادیق این موضوعات شاید علومی باشند که نشان دهند چگونه موضوعات غیر مادی میتوانند در ماده تاثیر گذار باشند. به عنوان مثال رفتارهای اشوبناک که در سیستمهای پیچیده مطرح اند نشان میدهند که فیزیک در سیستمهای پیچیده مانند اب و هوا قابلیت پیش بینی محدودی دارد. البته راجع به تاثیر گذاری موضوعات غیر مادی صحبتی نمیشود ولی به هر حال ضعفی را در قدرت پیش بینی علوم صرفا مادی نشان میدهد.

[فرهاد احمدی]

کفار مطرح در سبا:9 احتمالا کسانی هستند که نسبت به بر پایی ظهور کفر می ورزند. [سبا:3] خدا در ارتباط با این موضوع دو دسته از انسان ها را معرفی می کند. گروه اول با عنوان «الَّذينَ أُوتُوا الْعِلْمَ» هستند. جالب این است که این گروه «می بینند» که آن چیزی که بر رسول الله ص نازل شده است طبق نظام حق است. [سبا:6]احتمالا یعنی می بینند که توصیفات مطرح شده درباره ظهور در قرآن، مطابق با نظام خداوندی است. اما گروه دوم که همان کفار هستند معتقدند که این مطالب دروغی بر خداوند است یا این که رسول الله ص مطالبشان را از جنیان می گیرند.[سبا:8]
در این فضا خدا از این کفار می خواهد که به آسمان و زمین نگاه کنند.
یعنی این کفار باید چیزهایی را در آسمان و زمین ببینند که بر اساس آن این نتیجه را بگیرند که توصیف قرآنی ظهور مطابق با نظام خداوندی است. یکی از اینها می تواند عذاب اقوام پیشین باشد که طبق قوانین مادی- فیزیکی انجام نگرفته است یا اینکه در گذشته جنیان مادی بودند و آثار این موضوع هنوز قابل مشاهده در زمین هست و …

[سید پیمان شریعت پناهی]

حیلی جالبه. طبق سیاق واضح است: موضوعی که باید توسط کفار دیده بشه به آخرت دلالت میکنه. و “…. نَخْسِفْ بِهِمُ الْأَرْضَ أَوْ نُسْقِطْ عَلَيْهِمْ كِسَفًا مِّنَ السَّمَاءِ …” یک موضوع آخرتی است (آخرالزمانی است.)

نکته جالب دیگه در آیات 2 و 3 سوره سبا مطرح میشه: “يَعْلَمُ مَا يَلِجُ فِي الْأَرْضِ وَمَا يَخْرُجُ مِنْهَا وَمَا يَنزِلُ مِنَ السَّمَاءِ وَمَا يَعْرُجُ فِيهَا ۚ وَهُوَ الرَّحِيمُ الْغَفُورُ ﴿٢﴾ وَقَالَ الَّذِينَ كَفَرُوا لَا تَأْتِينَا السَّاعَةُ ۖ قُلْ بَلَىٰ وَرَبِّي لَتَأْتِيَنَّكُمْ عَالِمِ الْغَيْبِ ۖ لَا يَعْزُبُ عَنْهُ مِثْقَالُ ذَرَّةٍ فِي السَّمَاوَاتِ وَلَا فِي الْأَرْضِ وَلَا أَصْغَرُ مِن ذَٰلِكَ وَلَا أَكْبَرُ إِلَّا فِي كِتَابٍ مُّبِينٍ ﴿٣﴾”
در آیه 2 خدا میفرماید که او عالم است به آنچه در زمین فرو می‌رود و آنچه از زمین بر می‌آید و آنچه از آسمان نازل میشود و آنچه در آسمان عروج میکند این دوم موضوع مربوط به آسمان به امور برمی‌گردد موضوع اول به چه چیز برمیگردد؟ و در آیه 3 کفار میگویند که ساعت برای ما نخواهد آمد!!! از کجا نخواهد آمد؟ مگر ساعت می آید؟ طبق آیه 2 الساعة از زمین و آسمان می‌آید. از آسمان امرش می آید از زمین؟ و در آیه 9 می‌فرماید به آسمان و زمین نگاه کنید و آینده آحرالزمانی‌تان را ببینید که از آسمان و زمین می‌آید. امر آخرالزمان از آسمان می‌آید و چیزهایی که قبلا بر سطح زمین بوده اند و در زمین فرو رفته اند از زمین بیرون می‌آیند این دو عذابهای آخرالزمان را می‌سازند.

[سید پیمان شریعت پناهی]

کفار نمی‌توانند الساعة را ببینند چون طبق آیه 3 الساعة جزء غیب آسمانها و زمین است. نمی‌توانند ظهور را ببینند. کفار می‌توانند تا عذابهای آخرالزمان را ببینند.

[سید پیمان شریعت پناهی]

خداوند در این 3 دسته افراد را معرفی میکند. اول الذین اوتوالعلم که گویی غیب آسمانها و زمین را میبینند و میتوانند آنچه را بر رسول الله ص نازل شده با آن تطبیق دهند. کفار که میتوانند تا آخرالزمان را ببینند و عباد منیب که علاوه بر آن میتوانند وجه آیاتی آن را هم متوجه شوند.

[سید پیمان شریعت پناهی]

شاید دانه و باران مثالی از آیه 2 باشند. خدا دانه در خاک قرار می‌دهد سپس از آسمان باران نازل می‌کند. دانه سر از خاک بر می‌آورد و ثمره میدهد. بعد از مدتها نیز آب‌ها دوباره بخار می‌شوند و به آسمان می‌روند. این اتفاق بارها و بارها می‌افتد.
خدا چیزهایی را در زمین فرو میبرد. سپس امر را از آسمان می‌فرستند. به واسطه امر آن چیزها از زمین خارج می‌شوند و ثمره می‌دهند. در نهایت در قیامت همه امور به سمت خدا باز می‌گردند.

[حامد ضیاءفر]

تو سوره سجده که موضوع خفض و رفع از اول تا آخرش جریان داره این دوتا موضوع اومدن:

[السجدة5 ] ص415 – يُدَبِّرُ اْلأَمْرَ مِنَ السَّماءِ إِلَي اْلأَرْضِ ثُمَّ يَعْرُجُ إِلَيْهِ في يَوْمٍ کانَ مِقْدارُهُ أَلْفَ سَنَةٍ مِمّا تَعُدُّونَ

[السجدة27 ] ص417 – أَ وَ لَمْ يَرَوْا أَنّا نَسُوقُ الْماءَ إِلَي اْلأَرْضِ الْجُرُزِ فَنُخْرِجُ بِهِ زَرْعًا تَأْکُلُ مِنْهُ أَنْعامُهُمْ وَ أَنْفُسُهُمْ أَ فَلا يُبْصِرُونَ

[سید پیمان شریعت پناهی]

خیلی جالبه.

[نویسنده]

نوشته‌ها