[سید پیمان شریعت پناهی]

یکی از روش‌های تحقیق در مواجهه با آیات قرآن، «چینش آیات» است. خداوند می‌فرماید: «أفلا یتدبّرون القرآن»؛ آیا در قرآن تدبّر نمی‌کنند؟ «دُبُر» در لغت به معنای «پشت»، و تدبیر به معنای «پشت به پشت چیدن» است. «تدبّر» هم به معنای کشف چگونگی این چینش است. در بحث آسمان‌ها، می‌توان به عنوان یکی از انواع تدبّر در قرآن به تدبر در آیات آسمان پرداخت. برای این کار باید ابتدا آیاتی که هر کدام به نوعی به آسمان‌ها ربط دارند، گرد‌آوری شوند[۱]؛ سپس باید در آنها تدبر کرد. به این معنا که مشخص شود جای هر کدام از موضوعات مطرح شده در آیات کجاست. بعد از اینکه جایگاه و چینش آیات مشخص شد، محقق می‌تواند در این آیات شروع به کار کردن کند.

در بحث سیر آسمان ها در قرآن، اساس این بحثمان تدبر است؛ یعنی با شگرد تدبر جلو می‌رویم. لذا ابتدا کلّیت کار که چینشِ «زمانی» بحث آسمان است، انجام می‌شود. در مراحل بعدی تحقیق، برای اینکه هر بحث را باز کنیم، سعی می‌کنیم که از روش‌های مختلف استفاده کنیم. مثلا در خود یک آیه دقیق شویم؛ یا در خود واژه دقیق شویم؛ یا در یک جمله دقیق شویم. گاهی لازم است به یک آیه با توجه به سیاقی از آیات که آن آیه درون آن است بپردازیم و گاهی حتی نیاز است که با توجه به ساختار یک سوره به آن آیه نگاه کنیم. در بعضی از موارد آیه یا واژه‌ای درون آن را در جاهای مختلف قرآن دنبال می‌کنیم. البته در برخی موارد واژه را دنبال می‌کنیم، و در مواردی هم «مفهوم» را در جاهای دیگر قرآن دنبال خواهیم کرد. ان‌شاءالله هر کدام از این روش‌ها را در جای خود بیشتر شرح می‌دهیم.

[سید پیمان شریعت پناهی]

خداوند در آیه 82 سوره نساء میفرماید :”أَفَلَا يَتَدَبَّرُونَ الْقُرْآنَ ۚ وَلَوْ كَانَ مِنْ عِندِ غَيْرِ اللَّـهِ لَوَجَدُوا فِيهِ اخْتِلَافًا كَثِيرًا ﴿٨٢﴾” این آیه نشان می‌دهد که روش تدبر در قرآن روشی است که در آن باید تمامی آیات مرتبط با یک موضوع را در جاهای مختلف قرآن مدنظر قرار داد و نسبت آنها را با هم به منزله مجموعه‌ای مرتبط مطالعه نمود به نحوی که اگر اختلافی در آنها باشد به سرعت مشخص شود. تدبر به معنای دبر چینی یعنی یافتن دنباله‌ای از آیات است (یکی پس از دیگری). ممکن است این دنباله مراحل یک سیر باشد و یا دنباله‌ای زمانی و یا شأنی و یا ….. خداوند در آیات 4 و 5 سوره سجده می‌فرماید: “اللَّـهُ الَّذِي خَلَقَ السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضَ وَمَا بَيْنَهُمَا فِي سِتَّةِ أَيَّامٍ ثُمَّ اسْتَوَىٰ عَلَى الْعَرْشِ ۖ مَا لَكُم مِّن دُونِهِ مِن وَلِيٍّ وَلَا شَفِيعٍ ۚ أَفَلَا تَتَذَكَّرُونَ ﴿٤﴾ يُدَبِّرُ الْأَمْرَ مِنَ السَّمَاءِ إِلَى الْأَرْضِ ثُمَّ يَعْرُجُ إِلَيْهِ فِي يَوْمٍ كَانَ مِقْدَارُهُ أَلْفَ سَنَةٍ مِّمَّا تَعُدُّونَ ﴿٥﴾” یعنی خداوند از عرش عوالم پایین‌تر را به وسیله امور مدیریت مینماید. بدین منظور امور سیری از در آسمان از عرش تا زمین طی می‌کنند و خداوند مراحل مختلف این سیر را دبر چینی می‌نماید یعنی هر مرحله بعد از مرحله بعد تغییری در امور ایجاد میکند تا به زمین برسند.

[سید پیمان شریعت پناهی]

یک نکته دیگه در آیه 82 سوره نساء این است که خدا برای اثبات ادعای خود مبنی بر اینکه قرآن از جانب خدا است و اختلافی در آن نیست انسانها را دعوت به تدبر در قرآن میکند. این در حالی است که دانشمندان مسلمان برای نشان دادن حقانیت قرآن به تطبیق قرآن با مشاهدات علوم طبیعی می‌پردازند. خداوند مطرح میکند که (حداقل در ابتدا) باید با تدبیر خداوند در قرآن آشنا شوید. آیات را به دنبال هم بچینید و با نظام تدبیر شده مثلا برای سیر خلقت آسمانها و زمین آشنا شوید. به صورت نظامی خلل ناپذیر.

[نویسنده]

نوشته‌ها