الر تِلْكَ آياتُ الْكِتابِ الْمُبينِ (یوسف: ۱)
الف، لام، راء. اين است آيات كتاب روشنگر.
إِنَّا أَنْزَلْناهُ قُرْآناً عَرَبِيًّا لَعَلَّكُمْ تَعْقِلُونَ (یوسف: ۲)
ما آن را قرآنى عربى نازل كرديم، باشد كه بينديشيد.
خلاصه:
لفظ «تلك» را بعضی گفته‌اند که اشاره به سوره یوسف است و «الْمُبِینِ» را مجاهد و قتاده گفته‌اند: یعنی آشكار كننده حلال و حرام خدا. همچنین زجاج گفته: داستان یوسف را، به جهت آنكه علمای یهود به بزرگان مشركین گفتند: از محمد داستان یوسف را از وی سؤال كنید و روی مجرای كلام عرب در گفتگوی خود آن را به زبان عرب نازل كردیم و برخی گفته‌اند: یعنی تا بدانید كه این قرآن از جانب خدا است، زیرا ما آن را به زبان عرب نازل كردیم ولی شما از آوردن مثل آن عاجزید.
متن تفسیر:
چون خدای سبحان سوره هود را به ذكر داستانهای پیمبران مرسل پایان داد این سوره را به بهترین داستان از همان داستانهای پیمبران آغاز كرد.
«تِلْكَ آیاتُ الْكِتابِ»:
این است آیات كتاب … و در اینكه لفظ «تلك» اشاره بچیست؟ وجوهی گفته‌اند: ۱- اشاره بداستان آینده است. ۲- اشاره به این سوره یعنی سوره یوسف است. ۳- یعنی این آیاتی كه در تورات وعده آن به شما داده شده.
«الْمُبِینِ»:
بگفته مجاهد و قتاده: یعنی آشكار كننده حلال و حرام خدا و بیان كننده منظور و مراد خویش.
«إِنَّا أَنْزَلْناهُ»:
یعنی این قرآن را نازل كردیم، و زجاج گفته: یعنی این داستان یوسف را … به جهت آنكه علمای یهود به بزرگان مشركین گفتند: از محمد بپرسید: به چه علت خاندان یعقوب از شام بمصر آمدند؟ و داستان یوسف را از وی سؤال كنید؟
«قُرْآناً عَرَبِیًّا»:
یعنی روی مجرای كلام عرب در گفتگوی خود آن را بزبان عرب نازل كردیم. و ابن عباس از رسول خدا(ص) روایت كرده كه فرمود: من عرب را بخاطر سه چیز دوست دارم: (۱) چون خودم عرب هستم (۲) چون قرآن عربی است (۳) چون زبان اهل بهشت عربی است.
«لَعَلَّكُمْ تَعْقِلُونَ»:
شاید شما همه معانی قرآن را بدانید و هر چه در آن است بفهمید. و برخی گفته‌اند: یعنی تا بدانید كه این قرآن از جانب خدا است، زیرا ما آن را بزبان عرب نازل كردیم ولی شما از آوردن مثل آن عاجزید.[۱]
[۱] ترجمه مجمع البیان فی تفسیر القرآن، جلد ۱۲، صفحه ۱۵۷