وَ ما مِنْ دَابَّةٍ فِي الْأَرْضِ إِلاَّ عَلَى اللَّهِ رِزْقُها وَ يَعْلَمُ مُسْتَقَرَّها وَ مُسْتَوْدَعَها كُلٌّ في كِتابٍ مُبينٍ (هود: ۶)
و هيچ جنبنده‌اى در زمين نيست مگر [اينكه] روزيش بر عهده خداست، و [او] قرارگاه و محل مُردنش را مى‌داند. همه [اينها] در كتابى روشن [ثبت] است.
خلاصه:
تمام جنبندگانی که در زمین جنبش می‌كنند، خداوند خودش متكفل روزی آنها شده و روی اقتضاء مصلحت و حكمت روزیشان را می‌رساند. و «مستقر» یعنی جایی كه عملشان بر آن استقرار گیرد، و «مستودع» جایی كه بدان باز می‌گردند را خداوند در كتابی آشكار كه همان لوح محفوظ باشد ثبت و نوشته شده است.
متن تفسیر:
«وَ ما مِنْ دَابَّةٍ فِی الْأَرْضِ»:
و هیچ جنبنده‌ای نیست كه در زمین جنبش كند، و این جمله همه جنبندگان روی زمین از انسان و جن و پرنده و چرنده و حیوانات وحشی و دیگر جانوران را شامل می‌شود.
«إِلَّا عَلَی اللَّهِ رِزْقُها»:
جز آنكه خدای سبحان متكفل روزی آنها شده و روی اقتضاء مصلحت و حكمت روزیشان را می‌رساند.
«وَ یَعْلَمُ مُسْتَقَرَّها وَ مُسْتَوْدَعَها»:
مجاهد گفته: یعنی و قرارگاه آنها و نیز جایی كه آنها را به ودیعت گذارده یعنی صلب پدران و رحم مادرانشان را می‌داند. و ابن عباس و ربیع گفته‌اند: «مستقرّ» جایی است كه در زمین بدان پناه برند، و «مستودع» قبر آنها است كه پس از مرگ در آن قرار گرفته و از آن بیرون آیند. و دیگری گفته: «مستقر» جایی است كه عملشان بر آن استقرار گیرد، و «مستودع» جایی است كه بدان باز گردند.
«كُلٌّ فِی كِتابٍ مُبِینٍ»:
با این جمله خداوند خبر می‌دهد كه همه آنها در كتابی آشكار كه همان لوح محفوظ باشد ثبت و نوشته شده است.[۱]
[۱] ترجمه مجمع البیان فی تفسیر القرآن، جلد ۱۲، صفحه ۱۱