وَ ما تَكُونُ في شَأْنٍ وَ ما تَتْلُوا مِنْهُ مِنْ قُرْآنٍ وَ لا تَعْمَلُونَ مِنْ عَمَلٍ إِلاَّ كُنَّا عَلَيْكُمْ شُهُوداً إِذْ تُفيضُونَ فيهِ وَ ما يَعْزُبُ عَنْ رَبِّكَ مِنْ مِثْقالِ ذَرَّةٍ فِي الْأَرْضِ وَ لا فِي السَّماءِ وَ لا أَصْغَرَ مِنْ ذلِكَ وَ لا أَكْبَرَ إِلاَّ في كِتابٍ مُبينٍ (یونس: ۶۱)
و در هيچ كارى نباشى و از سوى او [=خدا] هيچ [آيه‌اى] از قرآن نخوانى و هيچ كارى نكنيد، مگر اينكه ما بر شما گواه باشيم آنگاه كه بدان مبادرت مى‌ورزيد. و هم‌وزن ذرّه‌اى، نه در زمين و نه در آسمان از پروردگار تو پنهان نيست، و نه كوچكتر و نه بزرگتر از آن چيزى نيست، مگر اينكه در كتابى روشن [درج شده] است.
خلاصه:
ای محمد تو و امت تو هركاری انجام دهید ما بر اعمال شما آگاه و شاهد هستیم و چیزی نیست كه از علم و دیدار و قدرت خداوند دور و پنهان باشد و همه چیز را پیش از خلقتشان، خداوند در كتابی بیان داشته، و منظور از این كتاب «لوح محفوظ» یا نامه‌ای است كه فرشتگان مخصوص آن را یادداشت و ضبط كرده‌اند.
متن تفسیر:
طرف خطاب در این آیات كفار مكه هستند كه خدای سبحان پیغمبر خود را مأمور ساخته با آنها سخن گوید.
«وَ ما تَكُونُ فِی شَأْنٍ وَ ما تَتْلُوا مِنْهُ مِنْ قُرْآنٍ … »:
یعنی ای محمد تو در هیچ حالی از حالات و در هیچ كاری از كارها مانند تبلیغ رسالت و تعلیم شریعت و غیره نیستی، و چیزی از قرآن را تلاوت نكنی، و تو و امت تو هیچ كاری از كارها را انجام ندهید جز آنكه ما بر اعمال شما آگاه و شاهد و ناظر آنها هستیم.
«إِذْ تُفِیضُونَ فِیهِ»:
یعنی در كاری كه داخل میشوید و بدان سر گرم می‌گردید.
«وَ ما یَعْزُبُ عَنْ رَبِّكَ»:
یعنی چیزی نیست كه از علم و دیدار و قدرت پروردگار تو دور و پنهان شود.
«مِنْ مِثْقالِ ذَرَّةٍ فِی الْأَرْضِ وَ لا فِی السَّماءِ»:
یعنی از وزن مورچه كوچك (چون ذره بمعنای مورچه كوچك است).
«وَ لا أَصْغَرَ مِنْ ذلِكَ وَ لا أَكْبَرَ إِلَّا فِی كِتابٍ مُبِینٍ»:
و نه كوچكتر از وزن مورچه كوچك و نه بزرگتر از آن چیزی نیست جز آنكه پیش از خلقت خداوند آن را در كتابی بیان داشته، و منظور از این كتاب «لوح محفوظ» یا نامه‌ای است كه فرشتگان مخصوص آن را یادداشت و ضبط كرده‌اند.
امام صادق علیه السلام فرمود: هر گاه رسول خدا- صلی اللَّه علیه و آله- این آیه را تلاوت می‌كرد به سختی می‌گریست.[۱]
[۱] ترجمه مجمع البیان فی تفسیر القرآن، جلد ۱۱، صفحات ۳۱۹ و ۳۲۰