قُلِ اللَّهُمَّ فاطِرَ السَّماواتِ وَ الْأَرْضِ عالِمَ الْغَيْبِ وَ الشَّهادَةِ أَنْتَ تَحْكُمُ بَيْنَ عِبادِكَ في ما كانُوا فيهِ يَخْتَلِفُونَ (زمر: ۴۶)
بگو: «بار الها، اى پديدآورنده آسمانها و زمين، [اى] داناى نهان و آشكار، تو خود در ميان بندگانت بر سر آنچه اختلاف مى‌كردند، داورى مى‌كنى.»
خلاصه:
زمانی كه خداوند دلیلها را بیان كرد و مردم به آنها توجه نكردند به پیامبر(ص) دستور داد تا با آنان محاكمه كند.
دعائی است که خداوند به پیامبر(ص) می‌فرماید بخوان و زمانی که خداوند پیغمبر خود را امر به دعا می‌كند ناچار اجابت می‌كند.
متن تفسیر:
زمانی كه خداوند سبحان دلیلها را ذكر كرد و مردم در آنها نظر نكردند و مواعظ را بیان فرمود از آنها پند نگرفتند، پیامبر خود را دستور فرمود، با آنان محاكمه كند تا انجام دهد درباره ایشان آنچه استحقاق داشتند. پس گفت:
«قُلِ»:
بگو ای محمد (ص)، بخوان به این دعا:
«اللَّهُمَّ فاطِرَ السَّماواتِ وَ الْأَرْضِ»:
ای خداوند پدید آورنده آسمانها و زمین، یعنی ای آفریدگارشان و ایجاد كننده آسمانها و زمین
«عالِمَ الْغَیْبِ وَ الشَّهادَةِ»:
دانای نهان و آشكار، یعنی داننده آنچه علمش از همه مردم پنهان است و ای داننده آنچه مردم مشاهده می‌كنند و می‌دانند.
«أَنْتَ تَحْكُمُ بَیْنَ عِبادِكَ»:
تو حكم كنی میان بندگانت روز قیامت،
«فِی ما كانُوا فِیهِ یَخْتَلِفُونَ»:
در آن چه بودند در آن اختلاف می‌كنند، در این دنیا در امر دینشان و دنیاشان و تفصیل بده میان آنان به حق در حقوق و مظالم، یعنی حكم كن میان من و قوم من به حق، و در این بشارتی است برای مؤمنان به پیروزی و نصرت، زیرا خداوند كه پیغمبر خود را امر به دعا می‌كند ناچار اجابت می‌كند.
از «سعید بن مسیب» نقل شده كه گفت: من آیه‌ای را در قرآن میشناسم كه كسی نخواند آن را كه بواسطه آن از خداوند سؤال كند مگر آن كه خدا به او عطا كند و آن آیه «قُلِ اللَّهُمَّ فاطِرَ السَّماواتِ …» می‌باشد.[۱]
[۱] ترجمه مجمع البیان فی تفسیر القرآن، جلد ۲۱، صفحه ۱۹۱