«رؤیت» آسمانها
در رویت آسمانها، به عنوان مثال، اولین آیه آیه ۷۵ انعام است: «وَ کَذلِکَ نُري إِبْراهيمَ مَلَکُوتَ السَّماواتِ وَ اْلأَرْضِ وَ لِيَکُونَ مِنَ الْمُوقِنينَ». این آیه در مورد ملکوت آسمان‌هاست، نه درباره خود آسمانها.
به عنوان مثال، آیه ۲ سوره رعد میفرماید: «اللّهُ الَّذي رَفَعَ السَّماواتِ بِغَيْرِ عَمَدٍ تَرَوْنَها»؛ خداوند آسمانها را بر افراشت با ستونهایی، اما این ستونها دیده نمیشوند؛ با ستون‌های دیده نشدنی. این موضوع را ان‌شاءالله در جای خودش مطرح می‌کنیم.
آیه ۱۹ ابراهیم(ع) میفرماید: «أَ لَمْ تَرَ أَنَّ اللّهَ خَلَقَ السَّماواتِ وَ اْلأَرْضَ بِالْحَقِّ»؛ آیا به خلقت آسمانها و زمین نگاه نمی‌کنند؟ این‌طور که نگاه کنیم، ۲۵ آیه درباره رؤیت آسمانها داریم. اگر یک مقدار در این آیات دقیق شویم و بخواهیم برای موضوعات مطرح شده در این آیات عنوان بزنیم، به نکات جالبی می‌رسیم.
مثلا یک‌بار در آیه ۷۵ انعام خداوند میفرماید ابراهیم(ع) ملکوت آسمانها و زمین را رؤیت کرد. در آیه دیگر هست که شاخه‌های کلمات در آسمان هستند؛ رؤیت کنید: «أَ لَمْ تَرَ کَيْفَ ضَرَبَ اللّهُ مَثَلاً کَلِمَةً طَيِّبَةً کَشَجَرَةٍ طَيِّبَةٍ أَصْلُها ثابِتٌ وَ فَرْعُها فِي السَّماءِ» (ابراهیم: ۲۴). یک چیزی وجود دارد به نام کلمه طیبه که شاخه‌اش در آسمان است. این را خداوند میفرماید آیا ندیدید؟ واژه رؤیت را خداوند برای این موضوع استفاده می‌کند.
«رؤیت» خلقت آسمانها و زمین توسط الله
در سه آیه مطرح می‌شود که آسمانها و زمین توسط خدا خلق شده‌اند؛ ببینید (یا ببین) این موضوع را: آیه ۱۹ ابراهیم(ع)، آیه ۹۹ اسراء و آیه ۳۳ احقاف. در آیه ۱۹ ابراهیم(ع) خدا به رسول الله(ص) میفرماید که «أَ لَمْ تَرَ أَنَّ اللّهَ خَلَقَ السَّماواتِ وَ اْلأَرْضَ». در آیه ۹۹ اسراء، خداوند درباره انسان‌های منفی صحبت می‌کند: «أَ وَ لَمْ يَرَوْا أَنَّ اللّهَ الَّذي خَلَقَ السَّماواتِ وَ اْلأَرْضَ». پس یک موضوع اختصاصی برای رسول الله(ص) نیست؛ قابل رؤیت برای دیگران هم هست. همچنین در آیه ۳۳ احقاف باز جمع بسته شده است: «أَ وَ لَمْ يَرَوْا أَنَّ اللّهَ الَّذي خَلَقَ السَّماواتِ وَ اْلأَرْضَ». سه بار خداوند دارد این موضوع را میفرماید: یک‌بار برای رسول الله(ص) و دوبار دیگر برای دیگر انسان‌ها؛ بلکه انسان‌های منفی. حتی انسان‌های منفی هم باید به این موضوع عنایت داشته باشند.
بین این سه آیه، آیه ۱۹ ابراهیم درباره این است که آسمانها و زمین را خداوند بر اساس «حق» خلق کرده است و میفرماید: «أَ لَمْ تَرَ أَنَّ اللّهَ خَلَقَ السَّماواتِ وَ اْلأَرْضَ بِالْحَقِّ». گفتیم سه آیه حاکی از رؤیت خلقت آسمانها و زمین توسط الله هست. اما بین آنها، در آیه‌ای که خداوند در آن با شخص رسول الله(ص) صحبت می‌کند، میفرماید ندیدی که بر اساس الحق خلق شده‌اند؟ یعنی یا رسول الله(ص)، شما این را می‌توانید متوجه شوید. دیگران می‌توانند بفهمند که خدا خلق کرده است؛ ولی خلق بر اساس «نظام الحق» را ممکن است نفهمند. لذا خداوند آنها را حتی به این موضوع دعوت نکرده است و این مطلب جالبی است. در دو آیه دیگر خدا دارد با عموم صحبت می‌کند، موضوع اشخاص خاص نیست، وگرنه خوبان ماجرایشان فرق می‌کند؛ مثلا ابراهیم(ع) میفرماید که خداوند آسمانها و زمین را فطر کرد و من شاهد فطر آسمانها و زمین بودم.
این جالب است که انسان خلقت آسمانها و زمین را رؤیت کند و بعد بتواند با «الحق» بسنجد و بفهمد که این خلقت بر اساس «نظام خداوندی» است! خیلی جالب می‌شود.
«رؤیت» رَتق و فَتقِ آسمانها
در یک آیه دیگر خداوند میفرماید که رتق و فتق در آسمانها و زمین را ندیدی؟ رتق یعنی به هم پیوستگی، فتق یعنی از هم جدا شدن. در آیه ۳۰ انبیاء خداوند میفرماید: «أَ وَ لَمْ يَرَ الَّذينَ کَفَرُوا أَنَّ السَّماواتِ وَ اْلأَرْضَ کانَتا رَتْقًا فَفَتَقْناهُما». جالب است که کافران می‌توانند این موضوع را ببینند. یعنی خدایا، ماجرایی که مربوط به میلیاردها یا میلیون‌ها سال قبل است، قابل دیدن است برای کفار!؟ از خود این می‌شود مبنای ماجرایی فیزیکی را درآورد. ماجرایی که برای گذشته‌ها هست را الان چگونه می‌شود دید؟ به خصوص مقولات عظیمی مثل رتق و فتق آسمانها و زمین را چگونه می‌شود دید؟ آسمان را و اجرام آسمانی را ببینید. با توجه به این که فضای آسمان بسیار بزرگ است، اگر یک ماجرایی در یک نقطه در آسمان اتفاق بیفتد، نورش به جایی نمی‌رسد و ممکن است میلیون‌ها و بلکه میلیاردها سال بعد نورش برسد. پس الان با توجه به نورهایی که از طریق ستارگان می‌رسد، می‌شود گذشته‌ها را مطالعه کرد. ماجراهای قبلی یا دوره های قبلی ستارگان را می‌توانید مطالعه کنید.
ضمن این که در این آیه فقط اجرام آسمانی به زمین وصل نبوده‌اند و علاوه بر آن، اجرام آسمانهای هفت‌گانه به زمین وصل بوده‌اند؛ که این موضوع را ان‌شاءالله در قسمت رتق و فتق آسمانها به طور مفصل مطرح می‌کنیم. فعلا فقط می‌خواهیم بگوییم که رتق و فتق آسمانهای هفت گانه و زمین برای عموم قابل رؤیت است، حتی برای کفار؛ چون خداوند در اینجا میفرماید: «أَ وَ لَمْ يَرَ الَّذينَ کَفَرُوا».
«رؤیت» اینکه چگونه خدا هفت آسمان را طبقه‌طبقه خلق کرده است
موضوع دیگری که خداوند میفرماید رؤیت کنید، این است که خداوند چگونه هفت آسمان را طبقه طبقه خلق کرده است. این هم یک آیه دارد: آیه ۱۵ سوره نوح. نوح(ع) به قومش میفرماید: «أَ لَمْ تَرَوْا کَيْفَ خَلَقَ اللّهُ سَبْعَ سَماواتٍ طِباقًا»؛ آیا نگاه نمی‌کنید که چگونه خدا آسمانها را طبقه‌طبقه (طبقاتی) خلق کرده است؟ بعدا در بحث «طباقا» به طور مفصل بحث می‌کنیم و استدلال قرآنی میآوریم که معنای آن «تو در تو» نمی‌تواند باشد.
دلیل قرآنی میآوریم که به این دلایل طباقا نمی‌تواند «تو در تو» باشد. یکی از دلایلش این است که امور در آسمان باید حرکت کند و آسمان به آسمان باید پایین بیاید و هر آسمان را باید طی کند تا به آسمان بعدی برسد. اگر آسمانها تو در تو باشند، هنوز یک آسمان را طی نکرده، باید وارد آسمان بعدی شود. اگر این‌طور بود، جریان امور مختل می‌شد؛ حرکت امور و مخلفات امور که به امور تعلق داشت، مختل می‌شد. این بحث را در جای خودش مطرح می‌کنیم.
در خلقت آسمانهای هفت‌گانه هیچ اختلافی «رؤیت» نمی‌کنی
موضوع دیگری که خداوند درباره رؤیت آسمانها میفرماید، این است که در خلقت آسمانهای هفت‌گانه، هیچ اختلافی را رؤیت نمی‌کنید:
« الَّذی خَلَقَ سَبْعَ سَماواتٍ طِباقاً ما تَرى فی خَلْقِ الرَّحْمنِ مِنْ تَفاوُتٍ فَارْجِعِ الْبَصَرَ هَلْ تَرى مِنْ فُطُورٍ» (ملک: ۳)
از همین آیه برمیآید که نه تنها اختلافی نیست، بلکه شکافی هم در آن وجود ندارد. انتهای آیه این موضوع هست: «هَلْ تَري مِنْ فُطُورٍ»؛ هیچ شکافی را احساس می‌کنید؟ جوابش این است که نه؛ هیچ شکافی و روزنه‌ای نیست.
«رؤیت» اینکه هر چه در آسمانها و زمین است را الله می‌داند
موضوع بعدی اینکه، رؤیت این که هر چه در آسمانها و زمین هست را الله می‌داند. این برای ما انسان‌ها بحث سختی است. آیا نمی‌بینی که هر چه در آسمانها و زمین هست را خدا می‌داند؟ ما علم خدا را از کجا می‌فهمیم؟ البته مخاطب این جمله رسول الله(ص) هستند و ما نیستیم. به عنوان مثال (که خدا مطرح می‌کند)، در آیه ۷ مجادله میفرماید وقتی سه نفر با هم نجوا می‌کنند، نفر چهارمشان خداست. می‌گوییم این را به حسب اعتقادات قبول داریم؛ اما خدا میفرماید: «أ لم تر»؛ یعنی «نمی‌بینید» که اگر سه نفر نجوا کنند، نفر چهارمشان خداست!؟ دیدن این موضوع خیلی سخت است. قبول کردن و ایمان آوردنش راحت است؛ ولی «أ لم تر» سخت می‌شود.
«رؤیتِ» سجده اهالی آسمانها و زمین
موضوع بعدی اینکه خداوند در یک آیه میفرماید سجده اهالی آسمانها و زمین را رؤیت کن:
«أ لَمْ تَرَ أَنَّ اللّهَ يَسْجُدُ لَهُ مَنْ فِي السَّماواتِ وَ مَنْ فِي اْلأَرْضِ وَ الشَّمْسُ وَ الْقَمَرُ وَ النُّجُومُ وَ الْجِبالُ وَ الشَّجَرُ وَ الدَّوَابُّ وَ کَثيرٌ مِنَ النّاسِ» (حج: ۱۸)
وقتی خدا میخواهد درباره سجده ستارگان صحبت کند، همه آنها را میگوید؛ وقتی درباره کوه‌ها میخواهد صحبت کند، همه کوه ها را میگوید؛ درباره درختان میخواهد صحبت کند، همه درختان را میگوید؛ همین‌طور درباره جانوران. اما درباره انسان‌ها میفرماید «کثیر من الناس»، نمی‌فرماید همه انسان‌ها. تنها گروهی که خداوند بخشی از آنها را مطرح می‌کند که سجده می‌کنند برای خدا، انسان‌ها هستند. در مقابل، بسیاری از آنها به خاطر این که سجده نمی‌کنند عذاب بر ایشان واقع می‌شود و مستحق عذاب هستند. به هر حال سجده اهالی آسمانها و زمین و سجده توسط تمام افراد و اشیاء، قابل رؤیت است.
رؤیت تسبیح اهالی آسمانها و زمین
در آیه ۴۱ نور مطرح شده است: «أَ لَمْ تَرَ أَنَّ اللّهَ يُسَبِّحُ لَهُ مَنْ فِي السَّماواتِ وَ اْلأَرْضِ وَ الطَّيْرُ صَافّاتٍ»؛ آیا نمی‌بینید که همه دارند برای خدا تسبیح می‌کنند؟
ستون‌های نامرئی در آسمانها
موضوع بعدی که ۲ آیه دارد، ستون‌های نامرئی در آسمانها است: آیه ۲ سوره رعد و آیه ۱۰ سوره لقمان. در آیه ۲ سوره رعد آمده است: «اللّهُ الَّذي رَفَعَ السَّماواتِ بِغَيْرِ عَمَدٍ تَرَوْنَها»؛ خداوند آسمانها را رفعت داد. طبق این ۲ آیه، رفعت با ستون زدن میسر است؛ اما ستونهایی اینجا مطرح است که دیده نمیشوند. اینجا در واقع این طور است که اللّهُ الَّذي رَفَعَ السَّماواتِ بِعَمَدٍ؛ خدا آسمانها را با ستونها رفعت داد. اما این عمدها یا ستونها چگونه هستند؟ «بِغَيْرِ … تَرَوْنَها»؛ ستونهایی که دیده نمیشوند. این هم موضوع جالبی است.
«رؤیت» اینکه خدا آسمان را نگه داشته تا به زمین سقوط نکند
موضوع بعدی رویت این است که خدا آسمان را نگه داشته تا به زمین سقوط نکند.
در آیه ۶۵ سوره حج میفرماید: «أَ لَمْ تَرَ أَنَّ اللّهَ سَخَّرَ لَکُمْ ما فِي اْلأَرْضِ وَ الْفُلْکَ تَجْري فِي الْبَحْرِ بِأَمْرِهِ وَ يُمْسِکُ السَّماءَ أَنْ تَقَعَ عَلَي اْلأَرْضِ إِلاّ بِإِذْنِهِ»؛ آیا نمی‌بینید که الله آسمان را نگه داشت تا به زمین نیفتد؟
از «الا باذنه» برمیآید که خدا یک زمانی اذن می‌دهد که آسمان به زمین بیافتد. اما چه زمانی خدا اذن می‌دهد و در آن صورت آسمان چگونه بر زمین می‌افتد؟ ماجرایش چیست؟ درباره این مسائل باید در جایگاه خودش صحبت کنیم. این آیات را باید سر جای خودش توضیح دهیم. ما اینجا فقط می‌خواهیم بگوییم که خدا میفرماید «ببینید»؛ به این دلیل ببینید؛ رؤیت کنید؛ اینها را نگاه کنید.
«رؤیت» اینکه خدا هر چه را در آسمانها و زمین است، مسخّر انسان کرده است
در آیه ۲۰ سوره لقمان داریم: «أَ لَمْ تَرَوْا أَنَّ اللّهَ سَخَّرَ لَکُمْ ما فِي السَّماواتِ وَ ما فِي اْلأَرْضِ»؛ آیا نمی‌بینید که هر چیزی را که در آسمانها و زمین است، خداوند مسخر شما قرار داده است؟ در این زمینه آیات متعددی وجود دارد که خداوند ما فی السماوات و الارض را مسخر انسان قرار داده است. تسخیر یعنی «قابل استفاده قرار دادن». مثلا مواد شیمیایی که در زمین هستند، مسخر انسان هستند. یعنی چه؟ موضوع این نیست که شما بگویید که «چنین شو»؛ چنان بشود. نه؛ باید بروید و اولا استخراج کنید؛ بعد پالایش کنید؛ بعد سر هم کنید تا موضوع جدیدی بتوانید به دست بیاورید. در مجموع اینکه مسخر انسان هستند، یعنی قابل استفاده برای انسان هستند. برای میمون قابل استفاده نیستند. میمون نمی‌تواند علم شیمی را استفاده کند؛ انسان می‌تواند، به شرطی که از راهش وارد شود.
«رؤیت» پرندگان در جوّ آسمان
این هم عملا در جو است؛ ولی چون واژه آسمان در آن آمده است، طرح می‌کنیم. در آیه ۷۹ سوره نحل میفرماید:«أَ لَمْ يَرَوْا إِلَي الطَّيْرِ مُسَخَّراتٍ في جَوِّ السَّماءِ»؛ آیا نگاه نکردند به پرندگانی که جو آسمان برای آنها قابل استفاده و بهره برداری است؟
«رؤیت» نزول باران از آسمان
پنج آیه در این زمینه هست: آیه ۶۳ حج، آیه ۴۳ نور، آیه ۲۴ روم، آیه ۲۷ فاطر، آیه ۲۱ زمر. مثلا در آیه ۶۳ حج میفرماید: «أَ لَمْ تَرَ أَنَّ اللّهَ أَنْزَلَ مِنَ السَّماءِ ماءً»؛ آیا ندیدی که خدا از آسمان باران فرستاد؟
«رؤیت» گذشته‌ها و آینده‌ها از آسمان و زمین
موضوع بعدی رؤیت گذشته‌ها و آینده‌ها از آسمان و زمین است. این موضوع در آیه ۹ سبأ مطرح شده است، که در گفتار اول از چرایی نگاه به آسمان در این زمینه صحبت کرده‌ایم.
«رؤیت» آنچه خدایان دروغین در آسمانها خلق کرده‌اند
موضوع بعدی عدم رؤیت آن چه خدایان دروغین در آسمانها خلق کرده‌اند؛ زیرا چیزی خلق نکرده‌اند که قابل رؤیت باشد. خداوند این‌طور مطرح می‌کند که ببینید شرکا یا همان خدایان دروغین که به آنها قائل هستید، چه چیزی خلق کرده‌اند؟ دو آیه در این زمینه هست: آیه ۴۰ فاطر و آیه ۴ احقاف، که تقریبا مضمونشان یکی است.
«رؤیت» اینکه اگر خالق آسمانها بخواهد ضرری برساند، چه کسی می‌تواند جلوی آن را بگیرد
مورد بعدی رؤیت این که اگر خدا به عنوان خالق آسمانها بخواهد ضرری برساند، چه کسی می‌تواند جلوی خدا را بگیرد. چرا خالق آسمانها مطرح شده است؟ زیرا کسی که آسمانها را خلق کرده، آسمانها را به کار می‌گیرد و از طریق آسمان کاری انجام می‌دهد. حالا اگر از طریق آسمانها بخواهد کاری انجام دهد، چه کسی می‌تواند جلوی او را بگیرد؟ این موضوع در آیه ۳۸ سوره زمر مطرح شده است.
«رؤیت» سقوط پاره‌سنگی از آسمان
آخرین مورد در این قسمت، این است که اگر پاره‌سنگی از آسمان سقوط کرد و انسان‌ها دیدند، چه کار باید بکنند.
آیه ۴۴ سوره طور: «وَ إِنْ يَرَوْا کِسْفًا مِنَ السَّماءِ ساقِطًا يَقُولُوا سَحابٌ مَرْکُومٌ»؛ وقتی ببینند یک پاره‌سنگی از آسمان دارد سقوط می‌کند، می‌بینند و بزرگیش را هم احساس می‌کنند، اما می‌گویند این یک ابر است که به طرف ما می‌آید.
تا اینجا، بحث در مورد رؤیت آسمانها بود. ۲۵ آیه داشت، که به تفکیک آیاتش را مرور کردیم.